overwaardering

Hoe kunnen we kinderen zelfwaardering aanleren zonder narcisten te kweken? Ontwikkelingspsycholoog Eddie Brummelman onderzoekt hoe ouders het zelfbeeld van hun kinderen vorm geven. “Complimenten zijn niet nodig om kinderen tevreden te laten zijn met zichzelf.”

 

Vanaf het moment dat kinderen zichzelf herkennen in de spiegel, begint hun zelfbeeld zich te ontwikkelen.
 

We worden geboren zonder zelfbeeld, zonder idee dat we een persoon zijn. Rond vijftien maanden oud krijgen kinderen door dat ze in de spiegel naar zichzelf kijken. Daarna ontwikkelt het zelfbeeld zich in rap tempo. “Het zelfbeeld van kleuters is gericht op dingen die je kan zien en voelen”, legt ontwikkelingspsycholoog Eddie Brummelman uit. “Je hebt bijvoorbeeld blonde haren, een bepaalde lengte en zoveel broertjes en zusjes.” Hoe ouder kinderen worden, hoe abstracter ze gaan denken over wie ze zijn. Bijvoorbeeld: ‘ik ben een lief persoon’, ‘ik ben blij met mezelf’.

Aan de Universiteit van Amsterdam doet Brummelman onderzoek naar de zelfbeeldontwikkeling van kinderen, in het bijzonder naar hoe ouders zelfwaardering proberen aan te leren. Zijn studies laten zien dat het mis kan gaan: soms wakkeren we per ongeluk narcistische eigenliefde aan. Als je niet oppast, denkt je kind straks dat hij specialer is dan anderen.

 

 

Bijna alle ouders willen hun kinderen leren tevreden te zijn over zichzelf. Is een positief zelfbeeld essentieel voor geluk en succes?

“Tegenwoordig is er steeds meer bewijs uit grootschalige studies dat zelfwaardering belangrijke gevolgen heeft. Een hogere zelfwaardering bij kinderen hangt samen met minder kans op angststoornissen en depressie en meer kans op een hoger inkomen later.”

“Oorzaak en gevolg lopen door elkaar. Als je tevreden bent met jezelf, denk je dat andere mensen jou ook leuk zullen vinden. Je bent opener in contact, waardoor anderen je aardig vinden. Daardoor stijgt je zelfwaardering. Andersom zie je bij mensen met lage zelfwaardering dat ze bang zijn om afgewezen te worden. Daardoor zijn ze vaak afstandelijker, waardoor anderen hen niet zo leuk vinden. Ze lokken de afwijzing als het ware uit.”

 

Uw onderzoek laat zien dat ouders dingen doen waardoor kinderen geen gezonde zelfwaardering ontwikkelen, maar juist narcistische trekken. Wat gaat er mis?

“Een paar jaar terug onderzochten we hoe narcisme ontstaat in de kindertijd. Eerst keken we of ouders hun kinderen overwaarderen met de Parental Overvaluation Scale, een door ons ontwikkelde vragenlijst. Ouders die hoog scoren, overschatten de kwaliteiten van hun kind, claimen dat hun kind enorm veel kennis heeft, en vinden dat hun kind een voorkeursbehandeling verdient. Daarnaast maten we zelfwaardering en narcisme onder hun kinderen. Zij lazen stellingen met een narcistische ondertoon en gaven aan in hoeverre die uitspraak op hen van toepassing is, bijvoorbeeld ‘kinderen zoals ik hebben recht op iets extra’s’ en ‘ik ben een heel speciaal en bijzonder persoon’. We volgden deze groep ouders en kinderen over langere tijd. Wat we zagen is dat overwaardering voorspellend is voor latere narcistische trekken.”

 

Hoe stimuleer je als ouder gezonde zelfwaardering?

“In dezelfde studie vroegen we ouders en hun kinderen ook naar wat ze vinden van de warmte in hun relatie. Aanwezigheid van warmte blijkt een belangrijk ingrediënt voor zelfwaardering. Warmte houdt in: plezier hebben met je kind, knuffelen, spelen. Overwaarderen en warmte hangen niet met elkaar samen: ouders die hun eigen kind speciaal vinden, zijn niet per se warm.”

 

Hoe zit het met complimenten geven: wel of niet doen?

“We zien dat overwaarderende ouders in het algemeen meer complimenten geven, ook als kinderen helemaal niet zo goed presteren. We zijn geneigd te denken dat complimenten belangrijk zijn om waardering te uiten, maar eigenlijk zijn het evaluaties van je kind. Waardering kun je beter uiten door te laten merken dat je de aanwezigheid van je kind op prijs stelt, met enthousiasme.”

 

Vroeger kozen we een naam voor een kind die in de top tien stond. Nu kiezen ouders namen die weinig voorkomen, zoals Apple of Vlinder. Willen ouders hun kind een speciale status geven?

“Ouders die hun kind overwaarderen zijn inderdaad geneigd een bijzondere naam te kiezen. Zo’n naam geeft een levenslange uitzonderingspositie. Deze vaders en moeders hebben zelf meer narcistische trekjes. Het lijkt erop dat deze ouders hun kinderen soms zien als een verlengstuk van henzelf. Opscheppen over jezelf waarderen we niet in Nederland, dus schep je op via je kind om bewondering te krijgen.”

 

U noemt het een ‘opvoedtrend’ dat ouders kinderen op een voetstuk zetten. Waar komt die trend vandaan?

“In de jaren zestig kwam vanuit Californië de self-esteem movementopzetten, die ervan uitging dat een lage zelfwaardering ten grondslag lag aan allerlei problematiek, zoals agressie, geweld en depressie. Best wel extreem. Mensen geloofden dat en begonnen de zelfwaardering van kinderen op te krikken door hen te overspoelen met complimenten. Die beweging is nog steeds wel populair. Ouders van nu vinden dat kinderen complimenten nodig hebben, blijkt uit onze vragenlijsten. Het is een sterke en intuïtieve overtuiging.”

 

 

Is het wel zo erg om op te groeien met een narcistische persoonlijkheid?

“Soms denken mensen dat het fijn is om een narcist te zijn, dat alleen de omgeving er last van heeft. Dat valt tegen. Narcisme beschermt je niet tegen nare gevoelens over jezelf. Een narcist vindt zichzelf geweldig en is de hele dag bezig bewondering te vergaren. Als daar een breukje in komt, kan dat stressvol zijn. Als je mensen in een experiment uitnodigt om een taak te doen voor een jury – bijvoorbeeld terugtellen vanaf duizend in stappen van dertien – maken narcisten meer van het stresshormoon cortisol aan. Ze zijn bang voor gezichtsverlies. Al zeggen ze zelf niet gestresst te zijn, natuurlijk niet. Verder weten we dat een narcistische persoonlijkheidsstoornis samenhangt met angststoornissen en depressie.”

 

Er woedt een discussie of jongvolwassenen van tegenwoordig, de millennials, narcistischer zijn dan de vorige generatie. Hoe staat u daarin?

“Er is wat bewijs dat narcisme is toegenomen sinds het individualisme begon te groeien in de jaren zestig, maar in studies wordt het verschil tussen zelfwaardering en narcisme niet altijd goed gemaakt. Ik vind het niet de belangrijkste vraag om te stellen. Los van of narcisme is toe- of afgenomen, blijft het nog steeds een probleem waar veel mensen mee worstelen.”

 

Zit je voor je leven vast aan een narcistische persoonlijkheid?

“Nee, we zijn bezig met interventies om narcistische trekken om te zetten in gezonde zelfwaardering. Recent keken we of mindfulness studenten die hoog scoren op narcisme empathischer zou maken. We vonden het tegenovergestelde. Misschien dat hun aandacht toch vooral uitging naar hun egocentrische gedachten en niet naar anderen, maar dat is speculeren. Wie weet dat het met een vorm van mindfulness waarin compassie getraind wordt beter uitpakt.”

Dit artikel is een publicatie van NEMO Kennislink.
© NEMO Kennislink, sommige rechten voorbehouden
Dit artikel publiceerde NEMO Kennislink op 15 november 2018

Contact

Zelfwaardering.com
Calèche 20
5146 BG Waalwijk
Noord Brabant
telefoonnummer: 06 10266 452
e-mailadres: info@schoolvoorzelfwaardering.nl
youtube-zelfwaadering linkedIn-School-voor-Zelfwaardering facebook-zelfwaardering
Sluiten

Inloggen

Log eenvoudig in met je account. Of wanneer je nog niet geregistreerd bent, klik je op Account maken.

Nog niet ingelogd

Emailadres
Wachtwoord
Inloggen
Maak een account
Ik weet mijn wachtwoord niet.
Sluit venster