Observeren

 

Het afgelopen jaar is voor mij niet gemakkelijk geweest. Veel nieuwe ideeën, echter een terugloop in mijn praktijk. Eigenlijk hoort dit bij mij, want ik krijg na een aantal jaar weer de neiging om aan iets nieuws te werken. En zo geschiedde.

 

Ik vroeg me af waar het nu eigenlijk heen zou gaan. Ik raakte in een isolement en kwam er vaak niet meer uit. De ene keer erg veel creativiteit en vervolgens snel alweer verzadiging. Tjonge wat ben ik op de proef gesteld met kwaliteiten als geduld, doorzettingsvermogen, pionieren. 

 

Mijn groeiproces kon eigenlijk teruggebracht worden naar 1 enkele techniek: het observeren. De “wat als” formule. 

 

Het klinkt minderwaardig, echter de waarheid is schokkend: Nederlanders zijn slecht in het observeren. als kind leer je dit niet op de basisschool, terwijl het juist zo noodzakelijk is. Nee, daar leer je het rekenen te automatiseren, de grammatica inhoud te geven en geschiedenis tot je te nemen. Eigenlijk alleen maar cognitieve vaardigheden, waarbij je een vraagteken kunt zetten bij geschiedenis. Want wat heb je eraan om te weten, waar jij ooit eeuwen gelden vandaan gekomen zou zijn. Ik kijk altijd liever naar de toekomst, altijd gedaan. Hoe zou de wereld eruitzien over 2000 jaar? Wat heeft de mensheid geleerd? Rekenen, taal en…?

 

Weinig ouders kijken naar hun kind, nemen niet eens de tijd om echt helemaal afgestemd te zijn op de bewegingen en ontdekkingen van hun peuter.  Neen, vandaag de dag, kijken ze op hun mobiel als hun kinderen in de speeltuin hun kunsten vertonen. Oh, wat vond ik dat erg. Een jaar geleden was ik met mijn dochter in de speeltuin. Naast mij zat een moeder, wiens kind ook ergens verbleef. Ineens hoorde ik roepen: “mama kijk eens wat ik kan?” Dat moest de moeder naast mij zijn, want er was niemand anders in de buurt. Het kind riep vele malen, maar na verloop van tijd gaf het kind het op. Later kwam het kind bij moeder en moeder vroeg: “hoe was het?” “oh leuk” zei het kind terug met een enorme teleurstelling in haar ogen. Ik kon het niet laten even de moeder aan te spreken….maar ja, daarna was ik de schlemiel.

 

In de tussentijd had ik enorm veel waargenomen, wat mijn kleine kind allemaal ontwikkelde. Na een uur heb ik zoveel genoten van haar ontdekkingen en kunsten, dat ik verzadigd naar huis terug kon. Mijn dochter riep ook en ik was er, keek en motiveerde haar door te zetten. gevaarlijke kunstjes ging ze niet uit de weg en ik klapte haar erdoor heen. Gelukkig heeft mijn dochter in haar peutertijd al voldoende zelfvertrouwen opgedaan, dat komt levenslang van pas. Het andere kindje, echter moet het maar doen zelf achter de waarheid te komen. Je kunt nu al voorspellen wat haar toekomst wordt. 

 

Als er slecht geobserveerd wordt komt al snel een breuk in wat je waarneemt. De context wordt ver van de waarheid ervaren en krijgt een eigen leven. Je ziet het al bij veel moeders. Gedurende de opvoeding zijn moeders slecht in het observeren. Ze nemen er niet te tijd voor, analyseren nauwelijks wat er gebeurt en staan meteen klaar met kritiek. Dit gaat ten koste van het zelfvertrouwen bij het kind. 

 

Het leren in context denken is ook een vaardigheid die slechts enkele mensen tot zich hebben genomen. Marketing creëert graag context en manipuleert de ander graag, want dat is handel. Context denken is het moeilijkste, omdat je niet zelf observeert wat er nu speelt. 

 

Laatst kregen mijn vrouw en ik een enorme ruzie. Waar mijn dochters bij waren. Natuurlijk hoor ik jullie denken: dat doe je toch niet waar de kinderen bij zijn? Ruzie hoort bij het leven, het is evolutionaire meegegeven in ons DNA. Je mag toch voor jezelf uitkomen? Echter gedurende de ruzie werden er dingen geroepen naar elkaar die niet netjes waren, zelfs afbrekend voor de relatie. Wij deden dat beiden niet zomaar, een emmer vol triggers brachten het tot stand. Onze grenzen waren ver overschreden door de andere partner en het escaleerde. Helaas stond het raam open en onze buurvrouw hoorde een paar kreten. Mijn vrouw en ik, kwamen weer snel tot rust, vertelden onze kinderen, dat het niet zo hoorde, en dat we het niet meenden. Er was weer rust en liefde kwam weer terug. alleen die buurvrouw heeft vervolgens een jaar lang voor ergernissen gezorgd. Zij vatte de kreten die ze hoorde als echt op en ging ermee naar anderen. Het verhaal werd dus ineens een geheel ander verhaal. Nou dat heb ik geweten, want ze had alleen mijn woorden gehoord en die nog destructievere woorden van mijn vrouw hoorde ze niet. Ik was dus de pineut en wordt er nog dagelijks door gestraft. Het hele dorp zal het ineens allemaal weten en het verhaal wordt steeds erger. Ik mishandelde mijn kinderen. De context van een ruzie tussen echtelieden werd ineens: de vader mishandeld zijn kinderen. Als je dan bekend staat als ontwikkelingsdeskundige is het nieuwe verhaal destructief. 

 

Dit beseffende weet ik, dat vele verhalen ver van de waarheid verteld worden. Het nieuws doet niets anders, dan verbasterde verhalen rondstrooien en men gelooft erin. Bladen zoals privé, story doen er een schepje bovenop en in geloofsgemeenten wordt je al direct als schuldig bestempeld en gekruisigd (want in die taal denken en spreken gelovigen vaak). 

 

Context heeft dus te maken met een oordeel. Helaas wordt bij veroordeling of beoordeling de context verlaten en krijg het een eigen betekenis. Woorden krijgen een andere lading dan ze uitgesproken waren, omdat de ontvanger er een eigen betekenis aan gaf, welke afwijkt van de ware uitspraken. Zo gebeurt het dagelijks en ervaren wij veel miscommunicatie. Vooral bij relaties is dit een irritatiefactor nummer 1, is mijn ervaring als relatietherapeut. 

 

Observeren is een kunst, iets wat je niet zomaar aanleert. Bij het observeren kunnen alle zintuigen gebruikt worden en daarna volgt er pas een oordeel. De context van hetgeen gezegd, gebeurt kan een plaatsje krijgen en zonder veroordeling worden begrepen. Ik gun het ieder kind van deze wereld, dat hun omgeving leert te observeren. Zo kun je een dreumes en peuter begeleiden in hun zoektocht naar betekenisvorming. Leer kinderen op de basisschool alsjeblieft dat de mens leert van hun fouten. Een slecht rapport zegt niets over de kwaliteiten van het kind, terwijl het wel beoordeeld en veroordeeld wordt. Observeer wat de ander doet, zegt of bedoeld, alvorens een betekenis eraan te geven. Begrijp eerst de context waar de ander het over heeft, observeer de communicatie, zowel verbaal als non verbaal, alvorens een oordeel te geven. 

 

Je kunt het trainingen door intens te kijken naar wat je kinderen doen, zeggen, reageren, etc. Stap dan in hun wereld en geef het voorbeeld, waar de ander iets aan heeft. Maar laat de beoordeling en veroordeling achterwege. 

 

Het leuke is, dat in de training voor ouders om hun kinderen te ondersteunen zelfwaardering aan te leren, een video afgespeeld wordt. Het duurt twintig minuten en je kijkt naar een baby die gewoon dingen onderneemt. Na afloop zie en hoor ik vaak hele andere interpretaties van datgene het kind heeft laten zien. De nieuwe interpretaties hebben te maken met de wijze van observeren, interpreteren van datgene wat je ziet. Na afloop blijkt dat bijna niemand zich bewust inleeft in de context van wat er gespeeld wordt. De meeste ouders geven als reactie nog geen 10% van datgene wat er zich afspeelde. Kun je nagaan hoe het op je werk verloopt, als anderen je niet begrijpen. Nou ja dat word weer een ander verhaal. 

 

Even terug naar het begin: dit afgelopen jaar waarin ik mezelf ben tegengekomen heeft mij veel wijsheid gebracht over het begrijpen van context, het uitstellen van oordeel en het observeren van processen. De rust is bij me teruggekomen en de nieuwe initiatieven gaan het levenslicht krijgen.