In mijn praktijk krijg ik momenteel veel te maken met clienten die in een overspannen toestand leven. Zeg maar gerust burn out aan het ontwikkelen zijn. Een nieuwe modetrend: burn out. Deze clienten staan moe op, omdat ze in de nacht meerdere wakker momenten meemaken en vaak gaan piekeren. Je hoort ze allen zeggen: ik moet…..Als je doorvraagt over het gepieker, dan komen er allemaal doemscenario’s boven drijven, waarbij het woordje “moeten” veelvuldig in uitblinkt. Ze gaan vervolgens in de ochtend aan de slag, zolang het kan en merken in de middag uitgeput te zijn. Aan de andere kant hebben we te maken met een hausse aan scheidingen, waarbij moeders veelvuldig de opvoeding van hun kinderen voor hun rekening nemen, moeten werken voor inkomsten of vaak weer een verkeerde partner treffen. Dat geldt overigens ook voor vaders. Onlangs kreeg ik te maken met een hausse aan gescheiden vaders, die zich ernstig zorgen maken over de opvoeding van hun kinderen. Hun ex partners waren onbereikbaar. Maar ook vaders die helemaal geen sjoeger meer geven om hun eigen kroost, maar wel aan een nieuw gezin beginnen. Het leed bij scheidingen is enorm voor kinderen en als vader of moeder het vervolgens laat afweten wordt het zoeken voor de kinderen wie hun de veiligheid kan bieden die ze tijdens de opvoeding zo nodig hebben.
Onlangs kwam een moeder bij me, waar de vader vorig jaar is vertrokken om aan een nieuwe relatie te beginnen, met de vraag of zij haar kinderen moet blijven sturen naar hun vader, terwijl de kinderen het niet willen. Een jongen van 14 en een meisje van 12 jaar die met leden ogen hebben moeten toezien, dat hun geliefde vader gewoon geen tijd meer heeft om samen met elkaar nog iets te ondernemen, laat staan dat vader voor hen zorgt. Hij is bezig met zijn nieuwe liefde waar hij al zijn tijd stopt in twee nieuwe kinderen van 6 en 9 jaar die hem papa noemen. De jongen van 14 jaar voelt de enorme pijn van binnen als hij met leden ogen moet toezien hoe die andere kinderen de aandacht krijgen welke hij zich wenst. Gelukkig zijn de pubers op een leeftijd dat ze zelf mogen kiezen en daar moet naar geluisterd worden. Hun wens is heilig en niet die van moeder of vader. Moeder moet vervolgens constant voor haar kinderen zorgen, terwijl ze met leden ogen toeziet of het prille geluk van haar ex bij de ander. Hij mag gelukkig zijn, maar hoeft het niet met ex en eigen kinderen zo opvallend te delen.
Een andere moeder wilde uit zichzelf scheiden. Haar echtgenoot vond dat verschrikkelijk en na de scheiding voelde hij zich gekwetst door zijn ex waarvan hij nog steeds hield. Hij ging zich afzetten tegen alles wat de ex wilde en ook hier werden hun twee kinderen de dupe van. Hij vond uiteindelijk een nieuwe liefde, zij overigens niet echt (wel vriend, maar geen echt liefdesgevoel). De kinderen worden nu ingezet om het elkaar moeilijk te maken en zijn wederom de dupe van de scheiding. Moeder redt het niet alleen, komt daar niet vooruit en blijft alle ballen hoog houden, totdat ze instort. Niemand zit te wachten op haar verhaal en haar verdriet, merkt ze in haar gelovige leventje. Haar ogen worden geopend, echter haar ex wil nog steeds haar kapot maken, ondanks zijn nieuwe liefde.
Een moeder op leeftijd is trots op haar kinderen, die redden zich wel. Zij merkt echter dat ze steeds vaker tegen haar enorme perfectionistische houding aanloopt. Ze komt in spagaat als het gaat om haar eigen prestaties, die zij altijd al slecht vond. Voelt zich niet meer trots en zou morgen best dood willen. Na enkele gesprekken blijkt, dat haar zelfbeeld zo laag is, dat ze niet eens meer door heeft wat genieten is. Ze weigert zelfs over haar zelfbeeld te discussiëren. Gelukkig is zij gekomen voor hulp, anders werd het leven steeds zwaarder. Ze wilde scoren voor haar gezin en in haar werk, echter haalt zichzelf constant zelf onderuit, het was nooit goed genoeg.
Slechts drie voorbeelden van de vele ontmoetingen die ik heb in mijn praktijk met een hulpvraag over hetzelfde thema: “Ik ben druk in mijn hoofd en alles gaat mis”.
Het komt eigenlijk allemaal op het zelfde neer:
Je hebt het niet druk omdat je zo veel te doen hebt, je hebt het druk, omdat je de verkeerde keuzes maakt.
Bijna alle handelingen die mensen ondernemen bij overspanning, burnout hebben te maken met het maken van verkeerde keuzes. Is het maken van keuzes dan zo moeilijk? Momenteel in deze westerse maatschappij genieten wij van een welvaart, waarbij erg veel keuzemomenten voorbijkomen. Onze jeugd weet niet beter: het kan altijd beter. Het legt iedereen letterlijk lam. We kopen liever prullen als cadeautjes dan dat we het echt nodig hebben. Alles om de heb! In Noord Korea is het tegenovergestelde aan de hand: daar mogen de mensen niet zelf denken, laat staan keuzes maken. Ze hebben niets te kiezen, ze worden gehersenspoeld in het uitvoeren van opdrachten die de leiding oplegt. Als daar chaos ontstaat zal niemand het overleven, want ze bevriezen letterlijk, bij het maken van keuzes, zelfs als het gaat om overleving. Nu gebeurt datzelfde mechanisme in ons fysiologisch overlevingssysteem als we voortdurend keuzes kunnen maken uit vele opties. De overweldiging is enorm, de impact onderschat.
Wij hebben het zo druk, omdat wij voortdurend de verkeerde keuzes maken. Door dit op deze wijze te zeggen, bevriest de ander die er last van heeft. De angst neemt de overhand. Voor een perfectionist is het gelijk aan falen als mens, als moeder, vader of werknemer/werkgever. Als zelfs bij keuzes in relaties het al een ritueel begint te worden om elkaar zwart te maken en op te zadelen met al die vervelende gevoelens, die er later uitkomen, als we ons verlost voelen van de druk in de relatie te blijven hangen, kun je niet meer zonder piekeren de nacht doorkomen. Uitgeput op je rug liggen is het resultaat.
Als we bang worden van onze ervaringen bij het maken van keuzes, levert ons dat twijfel op. Als twijfel de overhand neemt, volgt vanzelf het niet meer maken van keuzes. Neemt de duur enkele weken in beslag, volgt er vanzelf een depressie. Onze tweede ziekte welke veelvuldig zich aandient. Allemaal dankzij de angst om keuzes te maken. De beloning van onze keuzevrijheid is uiteindelijk de angst om te falen of de angst om keuzes te maken. Want als ik de verkeerde keuze maak, dan ……?
De kneep zit in de laatste zin. Vanuit de cognitie (keuzemoment) komt ineens het gevoel naar boven. Gevoel van falen, gevoel van angst. Een gevoel is een gevoel en (sorry collegae) gevoel is nooit echt te benoemen. Wij geven allemaal ons gevoel een betekenis mee of worden ingewijd in vaste patronen van mensen die ons gevoel een betekenis geven. In onze hulpverlening is nu eenmaal communicatie nodig om te leren begrijpen, hoe de ander zich voelt, of wat de ander bedoelt. Ook op spirituele bijeenkomsten worden woorden gebruikt om uit te drukken wat het gevoel is. Als psycholoog of therapeut neem je jouw eigen specifieke invulling mee van gevoelens, die jij kent en vaak nog koestert ook, terwijl de client iets heel anders kan voelen. Emoties spreken over hoe jij je voelt. Gelukkig een herkenbaar symptoom om in te schatten waar het gevoel over gaat. De emotie verraad eigenlijk ons gevoel, maar velen kunnen zo goed manipuleren met emoties, dat het weer moeilijk wordt. Iedere baby leert al op vroege leeftijd wat manipuleren is en geniet daar met volle teugen van. Filosofen stellen altijd vele vraagtekens bij gevoelsthema’s. In ieder geval houdt het ons waakzaam en bezig om blijvend te onderzoeken wat het gevoel nu bij de ander is en in hoeverre het gevoel in de ziel zich manifesteert. Het gekke is, dat iedere client ergens wel weet hoe het zit bij hem of haar van binnen. Voor hulpverleners een geluk, want dan kan er gezocht worden. Maar bij stoornissen blijft het interpreteren belangrijker.
Terug naar de druk die wij ons allemaal opleggen. Ik vind dat de tijd voorbij vliegt. Het leven gaat in stroomversnelling voorbij, omdat het dagelijks zoveel aandacht vraagt om je heen te kijken. Wil je meetellen, dan moet je je onderscheiden, alert blijven (paradox van angst) en als het allemaal niet lukt is het de angst die ons verlamt. Onze amygdala in ons brein maakt voortdurend overuren en deze amandelvormige aanhangsel in het limbisch systeem is maar zo klein. In de evolutie zal die amandelkern steeds belangrijker worden en zich verder gaan ontwikkelen. Eigenlijk gaat onze amygdala de macht naar zich toetrekken in ons brein. Het wordt bepalend voor hoe wij ons mogen voelen. De cognitieve functies in ons brein komen op achterstand te staan. Aangezien ons lange termijn geheugen zich opbouwt aan de hand van herhalingen en herinneringen, moet de slag nog gemaakt worden om onze gevoelens uit die amygdala ergens een plaatsje te geven. De amygdala heeft de macht overgenomen en bepaalt hoe jij je moet voelen. Ah, het woordje ~”moeten” krijgt weer een bestaansrecht. Alles ligt juist aan dat ene woordje. Hoe wij ons dus voelen heeft te maken met “moeten”. Dat is de rede dat wij allen zoveel drukte ervaren, het woordje “moeten”.
Niemand kijkt nog naar eigen keuzes: wat wil ik nu zelf? Wat heb ik nu echt zelf nodig?
Op deze wijze wordt de druk opgevoerd, neemt de amygdala de macht over en zorgt voor letterlijke bevriezing als actie. De cirkel is rond. Wij leven zogenaamd in een democratie, vrije meningsuiting (wat een leugen is), keuzes genoeg, echter kunnen uiteindelijk niet tot het keuze moment komen. Te veel keuzes maken is niet goed, te weinig keuzes maken is niet goed, dus wordt het wel erg druk in ons hoofd. De drukte in ons hoofd legt ons lam (depressie of burn out). Waar eindigt onze zoektocht? Gelukkig wordt dat vanzelf voor ons gedaan.
De mens gaat zich aanpassen aan de natuurlijke omstandigheden die ontstaan bij oververhitting, of het nu gewenst is of niet.
Geniet elk moment in je leven, door stil te staan bij wat je nu werkelijk nodig hebt. Accepteer dan de nadelen die er bij horen. Wil jij een echtgenoot die je begrijpt en die een lieve vader is voor je kinderen, begin dan eerst jezelf te begrijpen. Teken een kaart van je verlangens, durf je kwetsbaar op te stellen en deel je eigen ontwerp. Onderzoek in hoeverre jouw kaart aansluit bij de ander. Vaak levert jouw kaart de oplossing van je problemen. Maak het bespreekbaar alvorens vreemd te gaan, of te gaan scheiden. Je hebt allemaal een verantwoording naar je kinderen en over je kinderen. Denk daaraan, filter je verlangens en breng prioriteiten aan. Ik durf te wedden, dat je betere keuzes gaat maken en de rust weer gaat terugkeren in je systeem.
